پرنده هما در اسطوره های ایرانی جایگاه مهمی دارد و معروف است که سایه اش بر سر هر کسی بیافتد به سعادت و کامرانی خواهد رسید به همین دلیل به مرغ سعادت مروف شده است.

در افسانه های ایران مثل ققنوس در اساطیر مصر و یونان صاحب کرامت است. هما در ادبیات ایران به عنوان نماد سعادت است و برعکس جغد که نماد شوم است البته هما می تواند پرنده ای افسانه ای و اساطیری باشد در قصه ها و مثل های ایرانی از هما به عنوان پرنده ای استخوان خوار و بی آزار یاد شده است.

در خرابه های تخت جمشید که پایتخت هخامنشیان بوده، دو مجسمه سنگی از هما پیدا شده است. این نشان می دهد که هما در زمان ایران باستان نیز پرنده سعادت بوده است.

جایگاه در ادبیات فارسی

هما (همای) جایگاه برجسته ای در ادبیات ایران داشته است. در سرود های بسیاری از شاعران از هما به عنوان پرنده خوشبختی و سعادت یاد شده است. در ادبیات فارسی او را نماد فرّ و شکوه دانند و به شگون نیک گیرند. همچنین آمده است: «مرغی است که او  را مبارک دارند و چون پیدا شود به تفال در زیر سایه او روند».

نقش این پرنده در کنده کاری ها و برخی از سر ستون های پارسه (تخت جمشید) نیز پیداست. هواپیمایی ملی ایران با بکارگیری ایهام نام هما و نیز نماد هما به بهترین شکل چه به در تعبیر پرنده سعادت و چه در استفاده از حروف کوتاه شده برای نامش برای این باور فرهنگ عامه را با فعالیت تجاری خود پیوند زده بود. در نشان کنونی باشگاه پرسپولیس هم نمادی از سر این پرنده به کار گرفته شده است.